Świadczenie pielęgnacyjne jest jednym ze świadczeń rodzinnych, określonych przepisami ustawy z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych. Świadczenie to jest przeznaczone dla osób, które sprawują opiekę nad niepełnosprawnymi dziećmi do ukończenia 18. roku życia. W przepisach i zasadach dotyczących świadczenia pielęgnacyjnego zaszły spore zmiany od początku 2024 roku. Zmiany te wynikają z ustawy z 7 lipca 2023 r. o świadczeniu wspierającym, która weszła w życie właśnie od 1 stycznia 2024 r.

Komu należy się świadczenie pielęgnacyjne?

Zgodnie z art. 17 ustawy z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych świadczenie pielęgnacyjne przysługuje:
1) matce albo ojcu,
2) innym osobom, na których zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym ciąży obowiązek alimentacyjny, a także małżonkom,
3) opiekunowi faktycznemu dziecka,
4) rodzinie zastępczej, osobie prowadzącej rodzinny dom dziecka, dyrektorowi placówki opiekuńczo-wychowawczej, dyrektorowi regionalnej placówki opiekuńczo-terapeutycznej albo dyrektorowi interwencyjnego ośrodka preadopcyjnego
– jeżeli te osoby sprawują opiekę nad osobą w wieku do ukończenia 18. roku życia legitymującą się:
a) orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo 
b) orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji (takie orzeczenie zawiera informację w punktach 7 i 8 o treści: „wymaga”).

Warto wiedzieć, że jeżeli niepełnosprawne dziecko skończy 18 lat, to – jako osoba pełnoletnia – będzie miało prawo ubiegać się o świadczenie wspierające.

Trzeba też podkreślić, że od 2024 roku świadczenie pielęgnacyjne przysługuje ww. osobom na każde uprawnione dziecko z niepełnosprawnością w rodzinie, a nie tylko na jedno. 

Natomiast od 1 stycznia 2024 r. osoby, które wcześniej nie pobierały świadczeń opiekuńczych, nie będą mogły uzyskać specjalnego zasiłku opiekuńczego ani świadczenia pielęgnacyjnego na niepełnosprawne osoby dorosłe.

Dochody uzyskiwane przez rodzica lub opiekuna, status bezrobotnego, rolnika, emeryta, rencisty

Rodzic lub opiekun prawny, który pobiera świadczenie pielęgnacyjne na nowych zasadach obowiązujących od 2024 roku ma prawo podjęcia zatrudnienia i dorabiania do tego świadczenia bez limitu dochodu. To bardzo ważna zmiana w porównaniu do wcześniejszego stanu prawnego sprzed 2024 roku.

Warto też wiedzieć, że rejestracja w powiatowym urzędzie pracy jako osoba poszukująca pracy lub posiadanie statusu bezrobotnego nie ma wpływu na uprawnienie do świadczenia pielęgnacyjnego.

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej wyjaśniło również, że posiadany przez rodzica lub opiekuna status rolnika, małżonka rolnika, czy domownika rolnika, nie jest przeszkodą w otrzymywaniu od 1 stycznia 2024 r. świadczenia pielęgnacyjnego na nowych zasadach, bez konieczności rezygnacji przez opiekuna będącego rolnikiem, małżonkiem rolnika lub domownikiem rolnika z prowadzenia gospodarstwa rolnego lub z pracy w gospodarstwie rolnym. Wynika to z uchylenia przepisu art. 17b ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Ponadto świadczenie pielęgnacyjne na nowych zasadach (obowiązujących od 1 stycznia 2024 r.) przysługuje również w sytuacji gdy opiekun dziecka w wieku do ukończenia 18 r. życia ma ustalone prawo do własnej emerytury, renty czy innego świadczenia emerytalno-rentowego z ZUS, czy KRUS. 

Ile wynosi świadczenie pielęgnacyjne w 2024 roku?

Aktualnie (w 2024 roku) świadczenie pielęgnacyjne wynosi 2988 zł. Kwota ta została ogłoszona obwieszczeniem Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z 13 listopada 2023 r., opublikowanym w Monitorze Polskim z 15 listopada 2023 r., poz. 1224.

Kwota świadczenia pielęgnacyjnego podlega waloryzacji od 1 stycznia każdego roku, o taki procent o jaki wzrasta minimalne wynagrodzenie za pracę obowiązujące od 1 stycznia tego roku w porównaniu do minimalnego wynagrodzenia obowiązującego 1 stycznia roku poprzedniego. Wynika to z art. 17 ust. 3a-3c ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Zatem świadczenie pielęgnacyjne nie wzrośnie od 1 lipca 2024 r., kiedy to minimalne wynagrodzenie za pracę wzrośnie do 4300 zł (obecnie od 1 stycznia 2024 r. wynosi 4242 zł brutto). Bowiem waloryzacja świadczenia pielęgnacyjnego opiera się o wysokość minimalnego wynagrodzenia obowiązującą 1 stycznia danego roku w porównaniu do 1 stycznia roku poprzedniego.

W przypadku gdy rodzic lub opiekun prawny (także rodzina zastępcza i osoba prowadząca rodzinny dom dziecka) sprawuje opiekę nad więcej niż jednym niepełnosprawnym dzieckiem, to świadczenie pielęgnacyjne jest podwyższane o 100 proc. na drugie i każde kolejne dziecko z niepełnosprawnościami. Wynika to z art. 17 ust. 3e ustawy o świadczeniach rodzinnych i jest to nowość obowiązująca od 2024 roku.

Świadczenie pielęgnacyjnego przysługuje także za niepełny miesiąc. W takim przypadku kwotę świadczenia pielęgnacyjnego oblicza się dzieląc kwotę świadczenia przez liczbę wszystkich dni kalendarzowych w tym miesiącu, a otrzymaną kwotę mnoży się przez liczbę dni kalendarzowych, za które świadczenie przysługuje. Kwotę świadczenia przysługującą za niepełny miesiąc zaokrągla się do 10 groszy w górę. Wynika to z art. 17 ust. 4 ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Jeżeli niepełnosprawne dziecko umrze, osoba sprawująca nad nim opiekę (rodzic, opiekun prawny) zachowuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego do ostatniego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpił zgon. Zasada ta jest zapisana w art. 17 ust. 4a ustawy o świadczeniach rodzinnych, obowiązującym od 1 stycznia 2024 r.

Kto nie może otrzymać świadczenia pielęgnacyjnego?

Na podstawie art. 17 ust. 5 ustawy o świadczeniach rodzinnych świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli:

1) osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, świadczenia pielęgnacyjnego lub zasiłku dla opiekuna, o którym mowa w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów;

2) osoba wymagająca opieki została umieszczona lub przebywa w domu pomocy społecznej, zakładzie opiekuńczo-leczniczym, zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym, placówce zapewniającej całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku, o której mowa w przepisach o pomocy społecznej, zakładzie karnym, zakładzie poprawczym, areszcie śledczym albo schronisku dla nieletnich;

3) osoba wymagająca opieki jest uprawniona za granicą do świadczenia na pokrycie wydatków związanych z opieką, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej;

4) na osobę wymagającą opieki inna osoba jest uprawniona za granicą do świadczenia na pokrycie wydatków związanych z opieką, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej;

5) na osobę wymagającą opieki jest ustalone prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, prawo do świadczenia pielęgnacyjnego lub prawo do zasiłku dla opiekuna, o którym mowa w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów.